De conclusie is aan de lezer

"Ik heb niet de behoefte om te gaan psychologiseren over iemand die is overleden. Ik zit Bril dicht op de huid, beschrijf al zijn kanten tot in detail – maar het is aan de lezer om conclusies trekken.” Aldus Astrid Theunissen over haar 'biografische schets' van Martin Bril, die voorjaar 2014 verscheen.

Je hoort het vaak: "het is aan de lezer om conclusies te trekken". Klinkt objectief en eerlijk. Lijkt een stuk professioneler dan biografen die in hun boek een visie neerleggen, of stelling nemen. Zelf dacht ik vroeger ook dat een goed biograaf het trekken van conclusies bij zijn lezers liet. Maar mijn mening is veranderd.

Keuzes maken

Een objectieve, 'feiten weergevende' biograaf, legt de conclusie veel minder bij de lezer dan het lijkt. De belangrijkste conclusies trekt de biograaf namelijk zelf. Dat is de ordening van het overvloedige materiaal en de keuze van de mensen die hij/zij wil of kan interviewen. De biograaf bepaalt, meestal zonder verantwoording, wie ertoe doet en wat hoofd- en bijzaken zijn. Zou hij/zij dit niet doen, dan krijg je een feitendiarree. Zulke biografieën bestaan ook, maar die zijn doorgaans onleesbaar en saai.

Spannende visie

De spannendste en mooiste biografieën, vind ik, zijn die waarin de biograaf erin slaagt een originele en beargumenteerde visie neer te leggen die je als lezer aan het denken zet. Waarom is de ene biografie van John Lennon beter dan de andere? Dat heeft met stijl en vorm te maken, maar ook met visie. Een visie helpt de lezer om het onderwerp beter te begrijpen en in de context te zien. Een biograaf die denkt niet te psychologiseren is naïef. Psychologiseren is onvermijdelijk, en een goede biograaf maakt duidelijk waar hij zijn onderwerp op de divan legt. Het is daarbij nog steeds aan de lezer om een conclusie te trekken. Maar die conclusie is dan meer: wat een goed geschreven boek! Dan wel: de biograaf faalt!

Grens over

Wat Astrid Theunissen vermoedelijk bedoelt, is dat ze niet wil moraliseren. Daar ben ik het dan weer van harte mee eens. De lezer mag zelf uitmaken wat hij van de veelwijverij en het drugsgebruik van Martin Bril denkt. En wat hij vindt van de sluikreclame die de columnist jarenlang bleek te maken voor Volvo. Wat dat laatste betreft: voor mij is Bril van een voetstuk gevallen. Ik heb weinig tegen het maken van reclame, maar dan wel met open vizier. Bril heeft nooit gezegd dat hij zich liet sponsoren. Omdat hij zelf ook wel wist dat hij hiermee een grens was overgegaan. Al is dat natuurlijk vooral mijn conclusie.